ALBANIANA STADSWANDELING

1. De Oude Rijn & Via Albaniana
Knooppunt van water en landwegen

Je start bij de Alphense brug, waar ooit de Romeinse weg Via Albaniana liep. De Rijn was toen al een belangrijke transportader. De replica van de mijlpaal naast de brug symboliseert deze Limesweg, die rond 80/90 na Chr. werd aangelegd. Ooit begon het als een simpel pad onder soldatenvoeten nu een grens vol geschiedenis. De Rijn bleef tot ver in de 19 eeuw de belangrijkste oost-west transportverbinding.

2. Drie stromenpunt

Op deze plek komen drie stromen samen: de Oude Rijn, een oude doorbraakgeul (nu het Omloopkanaal) en het veenriviertje de Kromme Aar. Het water kon hier flink tekeergaan. Mogelijk ontstond hier de naam Albaniana – (albus = Latijn voor ‘wit’) waaruit later de naam Alphen ontstond.

3. Castellum Albaniana
De motor van werken en wonen in Alphen

Zonder dit fort had Alphen misschien nooit bestaan. De Romeinen bouwden het strategisch bij kruispunten van water en wegen – het werd de motor van Albaniana. In het plaveisel op het plein zie je Romeinse munten, waaronder eentje van keizer Caligula. Kort voor zijn dood begon hier de bouw van het fort (40/41 na Chr.). De maquette toont hoe het castellum eruitzag: met poorten, barakken, een hoofdgebouw, graanopslag en waterputten. Eerst van hout, later deels in steen. Er was plek voor zo’n 500 soldaten, vaak hulptroepen uit gebieden als Gallië (Frankrijk) en Pannonië (nu Kroatië).

4. Het badhuis
Rust, reinheid & regelmaat

De Romeinen liepen voor op hun tijd. Hier stond een badhuis met koud- en warmwaterbaden en zelfs vloerverwarming. Soldaten en bewoners van de vicus kwamen hier voor verzorging en ontspanning. Resten zijn gevonden onder de Adventskerk en de winkel op de hoek Julianastraat/ Castellumstraat.

5. De vicus of het kampdorp van Albaniana

Al 2000 jaar geleden was dit een levendige pleisterplaats en winkelstraat vol eethuisjes, herbergjes, werkplaatsen en handel. Die bedrijvigheid draaide om het fort: van brood voor de soldaten tot gereedschap voor ambachtslieden. Hier woonden ook de vrouwen en kinderen van legionairs – het echte leven speelde zich buiten de wallen van het castellum af.

6. Venus Heiligdom

Lang voor de Adventskerk was dit al een heilige plek. Hier zijn de Venus van Alphen en delen van rookschaaltjes gevonden – stille getuigen van Romeinse rituelen. De Venus is nu te zien in het Romeins Museum van Archeon.

7. Castellumpoort

Vanaf hier kijk je dwars door het Romeinse fort: zo’n 80 meter richting het Rijnplein. Het castellum was 110 meter lang, van de Castellumstraat tot het Omloopkanaal. De poortsteen van de zuidelijke toegang, met inscriptie, is opgegraven en tentoongesteld in het Romeins Museum van Archeon.

8. De aanlegsteiger van Albaniana

Deze aanlegsteiger diende voor de bevoorrading van het fort en het kampdorp. Volgens Tacitus keken de Romeinen hier uit op ‘woest’ gebied – ruig, maar zeker niet waardeloos. Soldaten aten varkens- en kippenvlees, eerst zelfvoorzienend, later mede bevoorraad door de boeren in het achterland.

9. De Vergulde Wagen

In deze oude timmerwerkplaats huist de Historische Vereniging Alphen aan den Rijn – of zoals ze zichzelf noemen: het geheugen van Alphen. In De Vergulde Wagen vind je een kleine maar bijzondere collectie Romeinse vondsten, wisselende tentoonstellingen, een erfgoedwinkeltje én enthousiaste vrijwilligers vol verhalen over de geschiedenis van Alphen en omgeving.

Wandelen door Nigrvm pvllvm & Zwammerdam
Ontdek romeins Hazerswoude

Zie ook ‘Het Romeins Weekend’ op hierisalphen.nl